Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to program długoterminowego oszczędzania, który ma wspierać pracowników w gromadzeniu dodatkowych środków na przyszłość. Nazwa brzmi może nieco poważnie i skomplikowanie, ale w rzeczywistości zasady są dość proste. W tym artykule wyjaśniam podstawy, tak aby każdy mógł w pełni zrozumieć, czym jest PPK i jak z niego korzystać.
(wykres ze strony analizy.pl)
Czym jest PPK?
PPK to system oszczędnościowy, w którym – obok pracownika – bierze udział pracodawca oraz państwo. W skrócie oznacza to, że z wynagrodzenia pracownika potrącana jest pewna część (tzw. wpłata podstawowa), do której dokłada się pracodawca, a dodatkowo państwo dorzuca wpłatę powitalną oraz coroczną dopłatę. Wszystkie te składki trafiają na indywidualne konto PPK, zarządzane przez instytucję finansową wybraną przez pracodawcę (najczęściej w porozumieniu ze związkami zawodowymi lub reprezentacją pracowników).
Dlaczego PPK powstało?
Powodów jest kilka, ale najważniejszy to zwiększenie bezpieczeństwa finansowego po ukończeniu 60. roku życia. System emerytalny oparty wyłącznie na ZUS bywa niewystarczający w zaspokajaniu potrzeb w wieku emerytalnym. PPK ma więc pomóc w odkładaniu dodatkowych środków, które po zakończeniu aktywności zawodowej zapewnią większy komfort finansowy.
Kto musi wprowadzić PPK?
- Pracodawcy: Jeśli zatrudniasz co najmniej jedną osobę (na umowie objętej składkami emerytalno-rentowymi), musisz wdrożyć PPK, z pewnymi ustawowymi wyjątkami (np. mikroprzedsiębiorca, którego wszyscy zatrudnieni zrezygnowali z wpłat, albo firma posiadająca własny Pracowniczy Program Emerytalny – PPE – na odpowiednich warunkach).
- Pracownicy: Dla nich PPK jest dobrowolne, choć autozapis działa z urzędu. Oznacza to, że osoby w wieku od 18 do 55 lat zostaną zapisane do programu automatycznie, natomiast w każdej chwili można złożyć deklarację o rezygnacji. Osoby w wieku 55–70 lat mogą przystąpić do PPK na własny wniosek.
Na czym polegają wpłaty?
Na konto PPK trafiają trzy rodzaje wpłat:
- Wpłaty pracownika – standardowo 2% wynagrodzenia brutto (można je obniżyć nawet do 0,5% dla osób osiągających niskie dochody).
- Wpłaty pracodawcy – minimum 1,5% wynagrodzenia brutto pracownika.
- Dopłaty państwa:
- 250 zł (tzw. wpłata powitalna) – jednorazowo, po spełnieniu określonych warunków (najczęściej po trzech miesiącach uczestnictwa w programie).
- 240 zł – dopłata coroczna.
Zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą też zadeklarować wyższe (dodatkowe) wpłaty, dzięki czemu gromadzona kwota rośnie szybciej, ale wiąże się to z większym miesięcznym kosztem dla obu stron.
Co z wypłatą środków po 60. roku życia?
Zgromadzone pieniądze możesz wypłacić:
- Domyślnie: 25% jednorazowo, a pozostałe 75% w co najmniej 120 ratach (czyli przez 10 lat). Taki sposób wypłaty nie pociąga za sobą dodatkowych podatków (m.in. nie płacisz podatku od zysków kapitałowych).
- Inne opcje: Można zdecydować się na mniejszą liczbę rat albo jednorazową wypłatę całości, ale to już będzie wymagało zapłacenia podatku od zysków kapitałowych.
- Istnieje również możliwość przeniesienia środków na polisę w zakładzie ubezpieczeń (np. świadczenie dożywotnie) lub na rachunek lokaty terminowej – szczegóły zależą od warunków określonych w ustawie o PPK.
Czy można wypłacić środki przed 60. rokiem życia?
Tak, ponieważ PPK to dobrowolny system oszczędzania. Można wycofać środki w dowolnym momencie, ale trzeba wtedy liczyć się z konsekwencjami:
- Zabierana jest dopłata powitalna i dopłaty roczne od państwa.
- Część wpłaty od pracodawcy (30% tej kwoty) trafia do ZUS jako składka emerytalna uczestnika.
- Pobierany jest podatek od zysków kapitałowych.
W praktyce oznacza to, że jeśli wypłacasz oszczędności za wcześnie, otrzymasz mniej pieniędzy niż nominalnie masz na rachunku PPK. Ja osobiście korzystałem z tej opcji i była ona bardzo prosta – raz w miesiącu logowałem się do panelu klienta, podawałem numer konta, klikałem zatwierdź i do tygodnia środki miałem na koncie. Warto zauważyć fakt, że nawet jeśli nie chcemy skorzystać z korzyści jakie daje nam PPK, to i tak opłaca się skorzystać z tego programu dla samej dodatkowej wpłaty pracodawcy. To jest dodatkowe 1.5% pensji brutto miesięcznie, które otrzymujemy za darmo.
Środki na wkład własny do kredytu hipotecznego
Jednym z bardziej interesujących przywilejów jest możliwość skorzystania z zebranych pieniędzy na zakup mieszkania lub budowę domu. Jeśli nie ukończyłeś 45. roku życia, możesz wycofać do 100% środków na tzw. wkład własny przy zaciąganiu kredytu hipotecznego. Kluczowe jest to, że należy te środki później zwrócić w terminie do 15 lat (nie ma wtedy dodatkowych potrąceń). Jest to więc forma elastycznego wykorzystania kapitału bez utraty wszystkich korzyści z PPK.
Dziedziczenie
Warto pamiętać, że środki zgromadzone w PPK podlegają dziedziczeniu. Jeżeli posiadacz rachunku PPK umrze przed osiągnięciem 60. roku życia (albo i po), pieniądze trafiają do spadkobierców bądź osób wskazanych w dokumentach złożonych w instytucji finansowej. Dzięki temu zgromadzone środki nie „przepadają” i dalej pozostają prywatną własnością uczestnika (lub jego najbliższych).
Rezygnacja i ponowny autozapis
Jeśli pracownik uzna, że nie chce odkładać w PPK, może złożyć deklarację o rezygnacji. Warto jednak wiedzieć, że mniej więcej co 4 lata następuje tzw. autozapis. W tym momencie pracownik, który wcześniej zrezygnował, zostaje ponownie zapisany do PPK – chyba że znów zadeklaruje chęć wyjścia z programu.
Kary dla pracodawców
Od strony pracodawcy ustawa przewidziała sankcje za niewywiązywanie się z obowiązków wobec PPK. Firma może zostać ukarana grzywną za brak umowy z instytucją finansową, niedokonywanie wpłat czy niewypłacanie pracownikom należnych środków. Kary mogą być dotkliwe, dlatego większość przedsiębiorstw rzetelnie pilnuje terminów i rozliczeń.
Czy warto rozważyć oszczędzanie w PPK?
PPK to dodatkowy filar oszczędzania na przyszłość. Każda kwota, jaką odkładasz na emeryturę (szczególnie jeśli dorzuca się do niej pracodawca i państwo), zwiększa Twoje bezpieczeństwo finansowe. Nawet jeśli w danym momencie bardziej opłaca Ci się wydawać zarobione pieniądze na bieżąco, warto przemyśleć możliwość długoterminowych korzyści.
Krótko mówiąc:
- Otrzymujesz comiesięczne dofinansowanie od pracodawcy,
- Możesz liczyć na dopłaty z państwa,
- W razie potrzeby (przed 60. rokiem życia) masz możliwość wcześniejszej wypłaty środków (choć z potrąceniami),
- Możesz wykorzystać te pieniądze jako wkład własny w kredycie hipotecznym (jeśli masz mniej niż 45 lat),
- W razie Twojej śmierci oszczędności nie przepadają – podlegają dziedziczeniu.
Ostateczna decyzja, czy pozostawać w PPK, zawsze zależy od Twoich indywidualnych planów finansowych i tego, jak wyobrażasz sobie swoją przyszłość po zakończeniu aktywności zawodowej.
Gdzie szukać informacji?
Najwięcej informacji na temat programy PPK można znaleźć na stronie: https://www.mojeppk.pl. Na tej stronie możemy znaleźć kalkulator, który pokaże nam symulowany wynik oszczędności, przy zadanych parametrach. Dla przykładu, pracownik z pensją 10 000 zł brutto, dołączający do programu w wieku 30 lat, możne zwiększyć swoją emeryturę przez 10 lat o kwotę 3 000 zł miesięcznie.
